մոլորակ


Երկիրը Արեգակից երրորդ մոլորակն է Արեգակնային համակարգում։ Ամենախիտ, հինգերորդը տրամագծով և զանգվածով Արեգակնային համակարգի բոլոր մոլորակների մեջ և ամենամեծը երկրային մոլորակների մեջ, որը ներառում է նաև Մերկուրին, Վեներան և Մարսը: Տիեզերքում մարդուն ներկայումս հայտնի միակ մարմինը, որը բնակեցված է կենդանի օրգանիզմներով:

Լրագրության և գիտահանրամատչելի գրականության մեջ կարող են օգտագործվել հոմանիշ տերմիններ՝ աշխարհ, կապույտ մոլորակ [16] [17] [18], Terra (լատիներեն Terra-ից)։

Գիտական ​​ապացույցները ցույց են տալիս, որ Երկիրը ձևավորվել է արևային միգամածությունից մոտ 4,54 միլիարդ տարի առաջ[19] և կարճ ժամանակ անց ձեռք է բերել իր միակ բնական արբանյակը՝ Լուսինը։ Կյանքը, ենթադրաբար, հայտնվել է Երկրի վրա մոտավորապես 4,25 միլիարդ տարի առաջ [20], այսինքն՝ դրա առաջացումից անմիջապես հետո։ Այդ ժամանակից ի վեր Երկրի կենսոլորտը զգալիորեն փոխել է մթնոլորտը և այլ աբիոտիկ գործոնները՝ առաջացնելով աերոբ օրգանիզմների քանակական աճ, ինչպես նաև օզոնային շերտի ձևավորում, որը Երկրի մագնիսական դաշտի հետ միասին թուլացնում է կյանքի համար վնասակար արևային ճառագայթումը։ 21]՝ դրանով իսկ պահպանելով Երկրի վրա կյանքի գոյության պայմանները։ Ճառագայթումը, բուն երկրակեղևի պատճառով, էականորեն նվազել է դրա ձևավորման պահից՝ դրանում պարունակվող ռադիոնուկլիդների աստիճանական քայքայման պատճառով։ Երկրի ընդերքը բաժանված է մի քանի հատվածների կամ տեկտոնական թիթեղների, որոնք մակերեսով շարժվում են տարեկան մի քանի սանտիմետր արագությամբ։ Երկրաբանության գիտությունը զբաղվում է Երկրի բաղադրության, կառուցվածքի և զարգացման օրինաչափությունների ուսումնասիրությամբ։

Մոլորակի մակերևույթի մոտավորապես 70,8%-ը զբաղեցնում է Համաշխարհային օվկիանոսը[22], իսկ մնացած մակերեսը՝ մայրցամաքներն ու կղզիները։ Մայրցամաքներում կան գետեր, լճեր, ստորերկրյա ջրեր և սառույցներ, որոնք Համաշխարհային օվկիանոսի հետ միասին կազմում են հիդրոսֆերան։ Հեղուկ ջուր, որն անհրաժեշտ է կյանքի բոլոր հայտնի ձևերի համար, գոյություն չունի Արեգակնային համակարգի հայտնի մոլորակներից և մոլորակոիդներից որևէ մեկի մակերեսի վրա, բացառությամբ Երկրի: Երկրի բևեռները ծածկված են սառցե թաղանթով, որը ներառում է Արկտիկայի ծովային սառույցը և Անտարկտիդայի սառցե շերտը։

Երկրի ներքին շրջանները բավականին ակտիվ են և բաղկացած են հաստ, շատ մածուցիկ շերտից, որը կոչվում է թիկնոց, որը ծածկում է հեղուկ արտաքին միջուկը, որը հանդիսանում է Երկրի մագնիսական դաշտի աղբյուրը, և ներքին պինդ միջուկը, որը ենթադրաբար բաղկացած է երկաթից և նիկել [23]: Երկրի ֆիզիկական բնութագրերը և նրա ուղեծրային շարժումը թույլ են տվել, որ կյանքը պահպանվի վերջին 3,5 միլիարդ տարիների ընթացքում: Ըստ տարբեր գնահատականների՝ Երկիրը կպահպանի կենդանի օրգանիզմների գոյության պայմանները ևս 0,5–2,3 միլիարդ տարի[24][25][26]։

Երկիրը փոխազդում է (գրավվում է գրավիտացիոն ուժերով) տիեզերքում գտնվող այլ օբյեկտների հետ, ներառյալ Արեգակը և Լուսինը։ Երկիրը պտտվում է Արեգակի շուրջ և ամբողջական պտույտ է կատարում նրա շուրջ մոտ 365,26 արեգակնային օրվա ընթացքում՝ ասիրեալ տարի: Երկրի պտտման առանցքը թեքված է 23,44°-ով իր ուղեծրի հարթությանը ուղղահայաց նկատմամբ, ինչը մոլորակի մակերեսի վրա սեզոնային փոփոխություններ է առաջացնում մեկ արևադարձային տարի ժամկետով՝ 365,24 արեգակնային օր։ Օրն այժմ մոտավորապես 24 ժամ է[2][27]: Լուսինը սկսել է իր պտույտը Երկրի շուրջ մոտավորապես 4,53 միլիարդ տարի առաջ: Երկրի վրա Լուսնի գրավիտացիոն ազդեցությունը օվկիանոսի մակընթացությունների պատճառն է: Լուսինը նաև կայունացնում է երկրագնդի առանցքի թեքությունը և աստիճանաբար դանդաղեցնում է երկրի պտույտը[28][29][30]։ Ըստ որոշ տեսությունների՝ աստերոիդների հարվածները հանգեցրել են շրջակա միջավայրի և Երկրի մակերևույթի զգալի փոփոխությունների՝ առաջացնելով, մասնավորապես, կենդանի էակների տարբեր տեսակների զանգվածային անհետացումներ[31]։

Մոլորակը բնակվում է մոտավորապես 8,7 միլիոն տեսակի կենդանի էակների, այդ թվում՝ մարդկանց [32]: Երկրի տարածքը մարդկության կողմից բաժանված է ՄԱԿ-ի 193 անկախ անդամ երկրների և Վատիկանի պետության՝ ճանաչված ՄԱԿ-ի բոլոր անդամ պետությունների կողմից, բացի այդ, 13 չճանաչված և մասամբ ճանաչված պետություններ վերահսկում են երկրի մակերևույթի տարբեր մասերը[33]: Մարդկային մշակույթը տիեզերքի կառուցվածքի վերաբերյալ բազմաթիվ պատկերացումներ է ձևավորել, ինչպիսիք են հարթ Երկրի հայեցակարգը, աշխարհի գեոցենտրիկ համակարգը և Գայայի վարկածը, ըստ որի Երկիրը մեկ գերօրգանիզմ է[34]:

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *